ابزار نظر سنجی

غدیر به نام توست.

سلام بر تو ای صاحب غدیر؛ سلامی به شکوه و عظمت غدیرت.

یا علی، در کتاب تاریخ زندگی ات، روز غدیر برایمان زیباست و غدیرخم بی نام تو برای هیچ کس شناخته نیست. تویی که در روزی چون غدیرخم در زیر آفتاب سوزان، دستت روی دست پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به سوی آسمان ها بالا رفت، و همگان از زبان آن حضرت شنیدند که بعد از او اختیار تو بر مؤمنان از خودشان بیشتر است.

حادثه عظیم غدیر، باب رحمت

خداوند به دست تو باب رحمتش را بر خلق گشود. امامت تو بعد از نبوت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم حادثه عظیم غدیر بود، که خداوند آن را برای همه مردم برگزید. و بدینسان غدیر، آن برکه گمنام، برای همیشه در تاریخ جاویدان شد.

از غدیر چه بگویم؟

از واقعه غدیر چه بنویسم که خدا برایت نوشت: «اَلْیَومَ اَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ»؛ نعمت خود را با غدیر بر شما تمام کردم و افزود: «رَضیتُ لَکُم الاِسلامَ دینا».

از روزی بگویم که حاجیان به تو شاد باش می گفتند، یا از آن لحظه بگویم که دست رحمت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم روی شانه تو آمد و تو را تا عرش بلند کرد؟

بوسه بر دستی در دست پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم

عید غدیر امسال را به یاد لحظه ای که محمد صلی الله علیه و آله وسلم دست تو را بالا برد و فریاد زد: «مَنْ کُنْتُ مَولاهُ فَهَذا عَلِیٌ مَوْلاهُ» متبرک کردم، و چشمانم را با سرمه محبتت آذین بستم؛ و بر دستی بوسه زدم که در دست پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم قرار گرفت.

سلام بر حاملان پرچم غدیر

سلام و درود بر آنان که چهارده قرن غدیر را با حفظ پیام آن به امروز رسانده اند و از سنگر غدیر دشمن اسلام را نشانه رفته اند، تا پرچم ولایت را بر بلندای تاریخ سرفراز دارند، و لبخند رضایت بر لبان تو، ای صاحب غدیر، نشانند.

آغاز پانزدهمین قرن غدیر

در سال های آغازینِ پانزدهمین قرن غدیر، جای پای پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و علی علیه السلام را کنار درختان خُم، بوسه باران می کنیم و پاسداری از حریم غدیر را حیات قلب خود می دانیم. غدیر همیشه سربلند است چرا که قرین نام محمد صلی الله علیه و آله وسلم و علی علیه السلام و آمیخته با نام زهرا علیهاالسلام است.

غدیر ولایت تو را به دنیا شناساند

غدیر، کاشتن بذر ولایتت در جان هاست. غدیر نشان دادن خورشید به گرفتاران دیو ظلمت است.

غدیر خم، اوج بزرگی تو بود و غدیر بود که تو را به دنیا شناساند.

غدیر عصاره عظمتت

علی جان، تو در غدیر خلاصه نمی شوی؛ اما غدیر عصاره عظمت توست. غدیر کاشتن بذر ولایت تو در جان هاست. غدیر «اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیّا وَلِیُّ اللّه ِ» است.

لغت نامه امروز غدیر

امروز معنای غدیر لغت نامه نمی خواهد؛ هرکس علی و حسین علیهماالسلام را شناخت غدیر را می یابد. غدیر از متن قرآن است و قرآن در غدیر معرفی شده است.

انتظار غدیر از ما

ای غدیر، از ما انتظارات زیادی داری و حق با توست که راه بلندی را به بهای سنگینی طی کرده ای تا به دست ما رسیده ای. قسم به عزیز تو که پیامبر او را از روی دست خویش به رخ جهانیان کشید، غدیری هستیم و غدیری خواهیم ماند.

امروز شهد شیرین تر از عسل تو را می نوشیم و با آن زنده ایم تا فردا تو را در شفاف ترین آیینه ها جلوه گر سازیم و چهره زیبای تو را جام جهان نمای خلقت سازیم تا پرتو چهاردهْ معصوم پاک را در آن به تماشا بایستیم.

غدیر، اساسی ترین بخش اعتقاد

نسلی که کنجکاوانه و واقع گرایانه در جستجوی حقایق دینش تلاش می کند، غدیر را به عنوان یکی از اساسی ترین بخش های اعتقادی اش با نگاهی تیزبین زیر نظر دارد و به این باور رسیده که فراتر از آنچه از غدیر می داند در این گنج عظیم نهفته است.

اهمیت غدیر در تاریخ اسلام

در بین وقایع تلخ و شیرین دوران بیست وسه ساله نبوت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ، تنها واقعه غدیر است که دارای خصایص منحصر به فرد است و چشم هر بیننده ای را به خود معطوف می کند. این درخشش از نظر تاریخی از نظرگاه های زیر چشم گیر است: موقیعت زمانی، موقعیت مکانی، موقعیت مردمی، کیفیت ابلاغ، توجه الهی.

اهمیت غدیر در اعتقادات اسلامی

پایگاه ریشه دار غدیر در اعتقادات باعث شده تا غدیر پرونده مبسوط خود را در اعتقادات باز کند و از یک واقعه تاریخی تبدیل به یک پایه اعتقادی شود. این مسئله دقیقا به جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بازمی گردد که از روز اولِ رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم تاکنون به عنوان اصلی ترین مسئله بین مسلمانان مطرح است. غدیر سندی قاطع برای امامت و ولایت اهل بیت علیهم السلام است و همین یک دلیل به تنهایی برای اثبات بسیاری از پایه های اعتقادی کافی است.

امامت، محور غدیر

محور غدیر، امامت بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم است، که با ژرف نگری و آینده بینی دقیق ـ که در هیچ یک از ادیان و ملل جهان نظیر ندارد ـ پیش بینی شده است. این پیش بینی ها در جهات زیر شایسته توجه است:

انتخاب بهترین مولی، معرفی دوازده امام علیهم السلام تا آخر دنیا، تعیین امام معصوم، معرفی معدن علم.

انتخاب بهترین مول

یافتن فردی مناسب برای یک مقام، وقتی در اختیار بشر باشد، احتمال خطا در آن راه دارد. وقتی مسئله به عظمت جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم باشد کوچک ترین اشتباه بزرگ ترین ضررها را به دنبال خواهد داشت. در این مرحله خدا بر مسلمانان منت گذاشت و این انتخاب را خود بر عهده گرفت، واضح است که در انتخاب خداوند نه تنها احتمال اشتباه وجود ندارد بلکه قطعا بهترین انتخاب خواهد بود که فوق آن تصور نمی شود.

غدیر و امامت دوازده امام علیهم السلام

در غدیر فقط امیرالمؤمنین علیه السلام معرفی نشد؛ بلکه دوازده امام معصوم علیهم السلام به عنوان سلسله لاینقطع امامت تعیین شدند. البته باید هم چنین می شد؛ زیرا آنچه درباره تعیین جانشین اول پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ضرورت داشت، دقیقا در مراحل بعد نیز تا آخر دنیا مورد توجه بود. لذا آن حضرت دوازده امام علیهم السلام را یک جا به مردم معرفی، و بر حضور آنان به عنوان امام در جامعه تأکید کردند.

قرآن به ولایت تو گویاست.

در قسمتی از زیارت غدیر آمده است:

شهادت می دهم تو ای امیرمؤمنان بر حقی و قرآن به ولایتت گواهی می دهد و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بر سر آن از امت پیمان گرفته است.

ای امیرمؤمنان، شهادت می دهم آن کس که در امامتت شک کرد به پیامبر امین صلی الله علیه و آله وسلم ایمان نیاورده است، و آن که تو را با غیر تو مساوی قرار دهد، از دین محکمی که خداوند برای ما برگزیده و با ولایت تو در روز غدیر آن را کامل کرده، مخالفت و دشمنی کرده است.

به خدا قسم کسی که پیرو غیر تو شد گمراه شده و هر کس با تو دشمنی کرد، با حق عناد ورزیده است.

برنامه ریزی خاص غدیر

آنچه استثنایی بودن مراسم غدیر را به اثبات می رساند برنامه ریزی خاصی بود که به صورت بسیار دقیق و غیرعادی با امکانات آن عصر اجرا شد؛ از جمله می توان این امور را شایان تأمل دانست:

1 . مجلس عظیمی به وسعت 120 هزار نفر؛

2 . منبری بلند از سنگ و جهاز شتر زیر درختان؛

3 . ایستادن پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بر فراز منبر بلند؛

4 . ایستادن امیرالمؤمنین علیه السلام از اول خطبه بر فراز منبر؛

5 . طول سخنرانی که حدود یک ساعت ادامه داشته است؛

6 . معرفی امیرالمؤمنین علیه السلام در بین سخنرانی؛

7 . بیعت و اقرار زبانی گرفتن از مردم در بین سخنرانی.

توجه الهی به غدیر

توجه خاص الهی به مسئله غدیر از جهاتی سزاوار تأمل است:

1 . از ابتدای حرکت به پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم خطاب شد که دو برنامه حج و ولایت از اوامر الهی باقی مانده است؛

2 . آیه «یا اَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ اِلَیْکَ مِنْ رَّبِّکَ» که درباره ابلاغ امامت به مردم نازل شد؛

3 . آیه «وَ اِن لَم تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ» که اهمیت مسئله امامت و ابلاغ آن را می رساند؛

4 . آیه «وَاللّه ُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ» که خداوند درباره این حکم به این صراحت حفظ پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را از انواع دشمنان ضمانت کرده است؛

5 . دستور حضور در غدیر خم به فرمان مستقیم الهی بود؛

6 . اجرا شدن چنین برنامه عظیم با حضور منافقان و توطئه های نهان و آشکار بهترین دلیل بر پشتیبانی خداوند بود.

جزئیات وقایع غدیر

جزئیات وقایع مفصلی که در طول سه روز در غدیر خم رخ داد، با بررسی و مطالعه و جمع بندی اخبار و احادیث و تاریخ، در سه قسمت شایان توجه است:

1 . برنامه های قبل از خطبه که زمینه سازی برای خطبه غدیر است و آغاز آن حرکت از مدینه می باشد و تا روز هیجدهم ذی الحجه که به بیابان غدیر رسیدند، ادامه دارد؛

2 . سخنرانی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و اقدامات عملی که بر فراز منبر انجام دادند، که از نزدیک ظهر روز هیجدهم تا ساعتی بعد از ظهر ادامه داشت.

3 . مراسمی که بعد از خطبه غدیر به عنوان مکمل آن انجام گرفت، که پس از پایان سخنرانی و با مراسم بیعت آغاز شد و تا پایان روز بیستم ادامه یافت.

برنامه ریزی سفر غدیر از طرف خدا و رسول

مراسم غدیر از ویژگی خاصی برخوردار بود و از نقطه آغاز این حرکت در مدینه تا نقطه پایان و ورود به مدینه، به صورت لحظه به لحظه تحت فرمان الهی بود و در هر مورد دستور لازم از طرف پروردگار نازل می شد. این حاکی از عظمت محتوایی برنامه غدیر بود که می بایست بسیار دقیق و با نظارت الهی انجام می شد.

مراحل سفر غدیر

برنامه عظیم غدیر را در چند مرحله می توان گزارش کرد: آغاز سفر و اعلام رسمی و فرستادن افرادی به اطراف و اکناف برای خبر رساندن به مردم؛ فرستادن نامه ای برای امیرالمؤمنین علیه السلام در یمن که برای ایام حج خود را به مکه برساند؛ طی طریق در ده روز و احرام از مسجد شجره؛ گزاردن اعمال حج به ترتیب خاص آن؛ آماده سازی مردم در مکه و عرفات و منا درباره مسئله ولایت؛ فرمان تبلیغ و ضمانت الهی در برابر منافقان؛ اجرای دقیق سخنرانی در حالی که بسیاری از منافقان بین مردم بودند؛ اجرای برنامه سه روزه شامل بیعت و شعر و امثال آن بدون اغتشاشی که احتمال آن می رفت؛ حفظ پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم از توطئه قتل در کوه «هرشی»؛ بازگشت به مدینه با سلامتی کامل.

غدیر، انتخاب الهی

منطقه غدیر به فرمان الهی از مکه انتخاب شد. حضرت صریحا اعلام کردند که پس از خروج از مکه همه باید در غدیر خم برای مسئله ای مهم توقف کنند. این کیفیت اعلام درباره مکان برنامه از چند جهت شایان توجه است:

1 . غدیر مکان سابقه داری بین مکه و مدینه بود.

2 . کمی بعد از آن، «جُحفِه» محل متفرق شدن جمعیت بود؛

3 . توقف سه روزه در چنان مکانی برای همیشه در خاطره ها می مانْد؛

اعلام حضور دسته جمعی در غدیر

با این که انتظار می رفت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم در این اولین و آخرین سفر حج خود، مدتی در مکه بمانند، ولی بلافاصله پس از اتمام حج این آیه بر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نازل شد: «یا اَیُّهَا الرَّسُولُ، بَلِّغْ ما اُنْزِلَ اِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللّه ُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ؛ ای پیامبر، آنچه از سوی پروردگارت بر تو نازل شده، ابلاغ کن و اگر ابلاغ نکنی رسالت او را نرسانده ای، و خداوند تو را از شر مردم حفظ خواهد کرد».

نزول این آیه به معنای رسیدن وقت ابلاغ ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام بود. حضرت به منادیِ خود بلال دستور دادند تا به مردم اعلام کند فردا کسی جز معلولان نباید باقی بماند، و همه باید حرکت کنند تا در وقت معین در «غدیر خم» حاضر باشند.

کاروان در غدیر

نزدیک ظهر به منطقه غدیر خم رسیدند، و حضرت مسیر حرکت خود را به طرف راست جاده و به سمت غدیر تغییر دادند و فرمودند: «اَیُّهَا النّاسُ، اُجیبُوا داعِیَ اللّه ِ، اَنَا رَسُولُ اللّه ِ؛ ای مردم، دعوت کننده خدا را اجابت کنید که من پیام آور خدایم». و این کنایه از آن بود که هنگام ابلاغ پیام مهمی فرا رسیده است. سپس فرمان دادند تا منادی ندا کند: «همه مردم متوقف شوند و آنان که پیش رفته اند بازگردند و آنان که پشت سرند توقف کنند».

پس از این دستور، همه مَرْکب ها متوقف شد، و کسانی که پیش تر رفته بودند بازگشتند و همه مردم در منطقه غدیر پیاده شدند و هر یک برای خود جایی پیدا کردند، و کم کم آرام گرفتند. و اینک صحرا برای اولین بار شاهد تجمع بزرگ بشری بود.

آماده سازی جایگاه سخنرانی

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به مقداد و سلمان و ابوذر و عمار دستور دادند زیر درختان کهن سال کنار غدیر را آماده کنند. آنان خارهای زیر درختان را کندند و سنگ های ناهموار را جمع کردند و زیر درختان را جارو کردند و آب پاشیدند. سپس شاخه های پایین آمده درختان را که تا نزدیکی زمین آمده بود قطع کردند. بعد از آن در فاصله بین دو درخت روی شاخه ها پارچه ای انداختند تا سایبانی از آفتاب باشد. سپس در زیر سایبان، سنگ ها را روی هم چیدند و از رواندازهای شتران و سایر مرکب ها هم کمک گرفتند و منبری به بلندی قامت حضرت ساختند و روی آن پارچه ای انداختند. منبر را طوری بر پا کردند که نسبت به دو طرف جمعیت در وسط قرار بگیرد و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم هنگام سخنرانی مشرف بر مردم باشد تا صدای حضرت به همه برسد و همه او را ببینند.

پیامبر و امیرالمؤمنین علیهماالسلام بر فراز منبر

هنگام ظهر، انتظار مردم به پایان رسید و منادیِ حضرت ندای نماز جماعت داد. پس از بیرون آمدن مردم از خیمه ها و آماده شدن صف ها برای نماز، پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم از خیمه خود بیرون آمدند و نماز را به جماعت خواندند.

سپس پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم از منبر بالا رفتند و بر فراز آن ایستادند و امیرالمؤمنین علیه السلام را فراخواندند و به آن حضرت دستور دادند بالای منبر بیاید و در سمت راستش بایستد. قبل از شروع خطبه، امیرالمؤمنین علیه السلام یک پله پایین تر بر فراز منبر در طرف راست حضرت ایستاده بودند و دست پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بر شانه آن حضرت بود.

سپس آن حضرت نگاهی به راست و چپ جمعیت کردند و منتظر شدند تا مردم کاملاً جمع شوند. زنان نیز در قسمتی از مجلس نشستند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را به خوبی ببینند. پس از آماده شدن مردم، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم سخنرانیِ تاریخی و آخرین خطابه رسمی خود را برای جهانیان ایراد کردند.

سخنرانی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم

سخنرانی تاریخی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در غدیر که حدود یک ساعت طول کشید در یازده بخش ترسیم شدنی است:

1 . حمد وثنای الهی؛

2 . فرمان الهی برای اعلام ولایت؛

3 . اعلام رسمی ولایت و امامت دوازده امام علیهم السلام ؛

4 . معرفی و بلند کردن دست امیرالمؤمنین علیه السلام توسط پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ؛

5 . تأکید بر توجه امت به مسئله امامت؛

6 . اشاره به کارشکنی های منافقان؛

7 . پیروان اهل بیت علیهم السلام و دشمنان ایشان؛

8 . حضرت مهدیعجل اللّه فرجه؛

9 . مطرح کردن بیعت؛

10 . حلال و حرام، واجبات و محرمات؛

11 . بیعت گرفتن رسمی.

تعیین موضوع خطابه غدیر از آغاز

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در همان آغاز خطبه فرمودند: فرمان قاطعی از طرف خداوند آمده که مطلب مهمی درباره علی بن ابی طالب علیه السلام بیان کنم، که اگر نگویم رسالت الهی را نرسانده ام و از عقاب خداوند ترسانم. هم چنین تصریح کردند که هر چه از خداوند خواستم به علت فتنه منافقان و دشمنان مرا از ابلاغ این مهم معذور بدارد، پذیرفته نشد. سپس اشاره کردند که این دستور خاص الهی درباره امامت و ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام است.

یادآوری سه نکته پس از اعلام ولایت

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم پس از اعلام ولایت فرمودند: اَللّهُمَ والِ مَنْ والاهْ وَ عادِ مَنْ عاداهُ ...؛ خدایا دوست بدار هرکس او را دوست بدارد و دشمن بدار هرکس او را دشمن بدارد و یاری کن هرکس او را یاری کند و خوار کن هرکس او را خوار کند».

سپس نزول آیه اکمال را درباره روز غدیر اعلام کردند: «اَلْیَومُ اَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ اَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الاِسْلامَ دینا»؛ امروز دین شما را کامل کردم و نعمت را برای شما به حد کمال رساندم و اسلام را دین شما پذیرفتم. و خداوند را بر ابلاغ این رسالت شاهد گرفتند.

سه نکته مهم درباره آینده مسلمانان

در خطبه غدیر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نگرانی خود را از آینده مسلمانان در سه جمله ابراز کردند:

1 . مبادا بعد از من به عقب برگردید؛

2 . مبادا در مسلمان بودن خود، بر خدا منت بگذارید که خدا مواظب شماست؛

3 . بدانید که بعد از من رهبران گمراهی، پدیدار می شوند که مردم را به سوی جهنم می کشانند. من از آنان بیزارم و همه آنان در جهنم خواهند بود.

غدیر و حضرت مهدی علیه السلام

در اواسط خطبه حضرت مطالبی درباره حضرت بقیة اللّه الاعظم حجة بن الحسن المهدی ارواحنا فداه بیان فرمودند، و به اوصاف و جنبه های مخصوص حضرت اشاره کردند که خلاصه آن چنین است:

ـ او آخرین امامان است که حجتی بعد از او نیست؛

ـ او بر همه قبایل شرک و کفر چیره خواهد شد، و هدایت کننده آنان است؛

ـ او انتقام گیرنده همه خون های به ناحق ریخته اولیای خدا و منتقم از ظالمان است؛

ـ او تعیین کننده دقیق درجاتِ افراد در فضیلت و در جهل و جهالت است؛

ـ او وارث جمیع علوم است؛

ـ همه پیشینیان درباره او بشارت داده اند؛

ـ هیچ کس بر او غالب نمی شود و هیچ کس علیه او یاری نمی شود.

دعوت به بیعت

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم اشاره فرمودند که من، بعد از اتمام خطبه شما را به بیعت با خود و سپس بیعت با علی بن ابی طالب دعوت می کنم. ضمانت این بیعت آن است که من با خداوند بیعت کرده ام و علی هم با من بیعت کرده است. پس بیعتی که از شما می گیرم از طرف خداوند و بیعت با حق تعالی است.

علی علیه السلام بر فراز دست پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم

از اقدامات بسیار بدیع پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در آن خطبه این بود که پس از مقدمه چینی و ذکر مقام خلافت و ولایت برای آن که راه هر گونه شک و شبهه بسته باشد، ابتدا مطلب را به طور شفاهی بیان کردند، و سپس به صورت عملی به مردم نشان دادند.

پس فرمودند: «باطن قرآن و تفسیر آن را برای شما بیان نمی کند، مگر این کسی که من دست او را می گیرم و او را بلند می کنم و بازویش را گرفته، بالا می برم».

بعد از آن حضرت به امیرالمؤمنین علیه السلام که بر فراز منبر یک پله پایین تر از حضرت ایستاده بودند، فرمودند: «نزدیک تر بیا». آن حضرت نزدیک تر آمدند و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بازوی او را گرفتند. در این هنگام امیرالمؤمنین علیه السلام دست خود را باز کردند تا آن که دست های هر دو به سوی آسمان قرار گرفت. سپس پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم امیرالمؤمنین علیه السلام را از جا بلند کردند تا حدی که پاهای آن حضرت روبروی زانوهای پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم قرار گرفت. در این حال فرمودند: «مَن کُنْتُ مَولاه فَهذا عَلِیٌ مَوْلاهُ»؛ هر کس من مولا و صاحب اختیار اویم، این علی مولا و صاحب اختیار اوست».

دستور اکید تبلیغ در غدیر

یکی از شاخصه های غدیر آیه «یا ایها الرسول ...» است که در ادامه آن، خداوند می فرماید: «وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ»، یعنی اگر در ابلاغ این پیام ولایت کوتاهی کنی رسالت خدا را ابلاغ نکرده ای. چنین کلامی درباره هیچ یک از احکام الهی نازل نشده و پیداست که باید بالاترین مسائل اسلام باشد که چنین پیامدی برایش در نظر گرفته شده باشد. از سوی دیگر در چندین مورد خدا را بر این ابلاغ شاهد گرفتند که در هیچ یک از احکام الهی چنین نکردند. پیرو آن چندین بار از مردم خواستند که «حاضران به غائبان اطلاع دهند» که این را هم در هیچ یک از احکام الهی انجام ندادند. آیه «اَلْیَوْمَ اَکْمَلتُ لَکُمْ» نیز مانند آیه فوق درباره هیچ یک از احکام الهی نازل نشده، و لزوما باید مهم ترین احکام اسلام باشد که کمال دین با آن باشد. این سه مورد دلیل آن است که معنای ولایت در غدیر فراتر از محبت و همان وصایت و امارت و صاحب اختیاری مردم است که چنین محکم کاری درباره آن صورت گرفته است.

بیعت دلیل ولایت

مسئله بیعت که در اثنای خطبه مطرح شد و بعد از خطبه عملاً واقع شد، به معنی قبول امارت و ولایت است، نه معنای دیگر.

بیعت کردن و تبریک گفتن حاضران در غدیر و گفتگوهایی که دوستان و دشمنان علی در غدیر داشته اند معلوم می کند که از این جمله معنای ولایت و امارت را فهمیده اند و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نیز برداشتِ آنان را رد نکردند یا اصلاحی نسبت به آن اِعمال نداشتند؛ بلکه آن را تأیید فرمودند و مردم را به تبریک و بیعت فرمان دادند.

حضور ادیب توانا در غدیر

اشعاری که حسان بن ثابت سروده بود و مورد تأیید پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم قرار گرفت، دلیل قاطعی بر این است که او هم از کلمه مولا معنای ولایت و خلافت را فهمیده است. او چون اهل ادب و شاعر بزرگ عرب است، گفتارش از نظر لغوی ترجیح دارد، زیرا لغتنامه ها فقط معنای کلمه را می گویند؛ ولی فهم معنای متبادر به ذهن در مورد معین بر عهده حاضران آن ماجراست. از الطاف خدا بوده که شاعری زبردست و لغت شناس در غدیر حاضر باشد و در همان جا تبادر ذهنی خود را صراحتا اعلام کند و حتی آن را به صورت شعر درآوَرَد که اثری ماندگار و سندی محکم باشد.

ندای آسمانی در غدیر

عده ای از منافقان نزد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آمدند و از آن حضرت نشانه ای خواستند. حضرت فرمود: آیا روز غدیر خم برای شما کافی نبود که وقتی من علی را به امامت منصوب کردم، منادی از آسمان ندا داد: این ولی خداست. تابع او باشید وگرنه عذاب خدا بر شما نازل می شود. بر حذر باشید!

تبریک به مقام نبوت و ولایت

پس از پایان خطبه، مردم به سوی پیامبر و امیرالمؤمنین علیهماالسلام روی آوردند، و صدای مردم بلند شد که، «آری، شنیدیم و طبق فرمان خدا و رسول با قلب و جان و زبان و دستمان اطاعت می کنیم». سپس به سوی پیامبر و امیرالمؤمنین علیهماالسلام ازدحام کردند و برای بیعت سبقت می گرفتند و با ایشان به عنوان بیعت دست می دادند. در این حال هم به پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و هم به امیرالمؤمنین علیه السلام تبریک و تهنیت می گفتند، و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم هم می فرمود: «اَلْحَمْدُللّه ِ الَّذی فَضَّلَنا عَلی جَمیعِ الْعالَمینَ». این ابراز احساسات و فریادهای شعفی که از جمعیت برمی خاست، شکوه و ابهت بی مانندی به آن اجتماع بزرگ می بخشید.

تبریک برای عظیم ترین پیروزی

نکته شایان توجهی که در هیچ یک از پیروزی های پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ـ چه در جنگ ها و چه سایر مناسبت ها و حتی فتح مکه ـ سراغ نداریم، این است که حضرت در روز غدیر فرمودند: به من تبریک بگویید؛ به من تهنیت بگوئید؛ زیرا خداوند مرا به نبوت و خاندانم را به امامت ویژه کرده است.

شاعر غدیر

بخش دیگری از مراسم پرشور غدیر، درخواست حَسّان بن ثابت بود. او به حضرت عرض کرد: یا رسول اللّه ، اجازه می فرمایید شعری که درباره علی بن ابی طالب، به مناسبت این واقعه عظیم، سروده ام بخوانم؟ حضرت فرمودند: بخوان به نام خداوند و برکت او. حسان بر جای بلندی قرار گرفت و مردم برای شنیدن کلامش ازدحام کردند. او گفت: «ای بزرگان قریش، سخن مرا به گواهی و امضایِ پیامبر گوش کنید». سپس اشعاری که همان جا سروده بود خواند که به عنوان سند تاریخی از غدیر ثبت شد و به یادگار ماند.

معجزه ای در غدیر

در آخرین ساعات روز سوم، حارِث فِهْری با دوازده نفر از اصحابش نزد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آمد و گفت: ای محمد، آیا این که درباره علی بن ابی طالب گفتی «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهْ فَعَلِیٌ مَولاهُ . . .»، از جانب پروردگار بود یا از پیش خود گفتی؟ حضرت فرمودند: خداوند به من وحی کرده و واسطه بین من و خدا جبرئیل است و من اعلام کننده پیام خدا هستم و بدون اجازه پروردگارم خبری را اعلام نمی کنم.

حارث گفت: «خدایا اگر این مطالب حق و از جانب توست سنگی از آسمان بر ما ببار یا عذاب دردناکی بر ما بفرست»! همین که سخن حارث تمام شد و به راه افتاد خداوند سنگی از آسمان بر او فرستاد که بر مغزش وارد شد و همان جا او را هلاک کرد.

بعد از این ماجرا، آیات «سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ، لِلْکافِرینَ لَیْسَ لَهُ دافِعٌ ...» نازل شد. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به اصحابشان فرمودند: آیا دیدید و شنیدید؟ گفتند: آری. با این معجزه، بر همگان مسلم شد که «غـدیـر» از منبع وحی سرچشمه گرفته و فرمان الهی است.

سایر اوامر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در مراسم سه روزه غدیر

در طول سه روزی که مراسم بیعت ادامه داشت، قشرهای مختلف مردم گروه گروه در پیشگاه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم حضور می یافتند. در این اجتماعات کوچک، با توجه به اهمیت خطبه و مسئله بیعت، سؤالاتی درباره آن مطرح می کردند و توضیح بیشتری می خواستند. حضرت نیز محتوای خطبه را به صورت خلاصه و با عبارات دیگری بیان می فرمودند و در بعضی موارد مطالب دیگری برای توضیح به آن می افزودند، و گاهی به صورت سؤال و جواب مطرح می کردند.

بیان ولایت علی علیه السلام به تعبیرهای دیگر

در ایام سه روزه غدیر پیامبر علیه السلام پیام غدیر را با تعابیر گوناگون برای مردم بازگو می کردند؛ از جمله فرمودند:

1 . بدانید من شما را گواه می گیرم که من شهادت می دهم خداوند صاحب اختیار من است و من صاحب اختیار هر مؤمنی هستم. آیا به این مطلب اقرار دارید و به آن شهادت می دهید؟ گفتند: آری، برای تو به این مطلب شهادت می دهیم. فرمود: بدانید مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِیٌ مَوْلاهُ، و او این است. و اشاره به امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند.

2 . ای مسلمانان، حاضرانتان به غائبان برسانند: کسانی را که به من ایمان آورده و مرا تصدیق کرده اند، به ولایت علی سفارش می کنم. بدانید که ولایت علی ولایت من، و ولایت من ولایت پروردگار من است. این پیمانی است که پروردگارم با من بسته و به من دستور داده است آن را به شما ابلاغ کنم. سپس سه مرتبه فرمود: آیا شنیدید؟ گفتند: یا رسول اللّه ، شنیدیم.

3 . ای مردم، به چه شهادت می دهید؟ گفتند: شهادت می دهیم که خدایی جز اللّه نیست. فرمود: بعد از آن به چه شهادت می دهید؟ گفتند: به این که محمد بنده و پیامبر خداست. فرمود: صاحب اختیار شما کیست؟ گفتند: خدا و پیامبر صاحب اختیار ما هستند. فرمود: هر کس که خدا و پیامبر صاحب اختیار او هستند، این شخص (علی علیه السلام ) صاحب اختیار اوست.

4 . آیا من نسبت به شما از خودتان سزاوارتر نیستم؟ گفتند: بلی، یا رسول اللّه . فرمود: آیا صاحب اختیار شما از خودتان بیشتر بر شما اختیار ندارد؟ گفتند: بلی، یا رسول اللّه . حضرت نگاهی به آسمان کرده، سه مرتبه فرمودند: خدایا، شاهد باش. سپس فرمودند: بدانید، هر که من صاحب اختیار او بوده ام و نسبت به او اختیارم از خودش بیشتر بوده، این علی صاحب اختیار اوست و اختیارش نسبت به او از خودش بیشتر است.

مهم ترین فراز حدیث غدیر

با آن که خطبه غدیر منشور دائمی اسلام تلقی می شود و دارای محتوایی فراگیر نسبت به همه جوانب اسلام به صورت کلی است، ولی بحث های علمی در متن حدیثِ غدیر عموما در کلمه «مولا» و معانی عرفی و لغوی آن گردآمده است. این از آن روست که، حساس ترین فراز حدیث، جمله «مَنْ کُنْتُ مَولاهْ فَعَلِیُ مَولاه» است، و هرگاه به صورت اختصار به حدیث غدیر اشاره شود، همین جمله مد نظر قرار می گیرد، و راویان و محدثان نیز در هنگام اختصار به همین جمله بسنده کرده اند.

به کار بردن کلمه «مولا»

با توجه به متن خطبه و دقت در سایر مطالبی که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در خطبه خود فرموده اند، معنای «مولا» و مراد از «ولایت»، هم برای مخاطبان غدیر بسیار روشن بوده است، و هم برای هر مُنصفی که متن را مطالعه کند و وضعیت خطبه را به طور کامل در نظر بگیرد، واضح تر از آن خواهد بود که جای بحث و احتجاج باشد.

به کار بردن کلمه «مولا» برای آن است که هیچ لفظی از قبیل «امامت»، «خلافت»، «وصایت» و امثال اینها، نمی تواند حامل بار معنایی دقیقی باشد که واژه مولا افاده می کند.

برخی از نتایجی که از خطبه غدیر می توان گرفت

ما از خدا و رسول تشکر می کنیم که در روز غدیر بنیادی محکم در فرهنگ اعتقادی ما بر جای گذاشته اند. از خطبه آن روز این نتایج گرفته می شود:

ـ امامت و ولایت دوازده امام معصوم علیهم السلام بلافاصله پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آغاز می شود؛

ـ اطلاق و عمومیت ولایت و اختیار امامان بر همه انسان ها و در هر حال؛

ـ استناد ولایت ایشان به امضای پروردگار و این که امامت منصبی الهی است؛

ـ تعهد مردم در برابر ولایت ائمه علیهم السلام دقیقا مانند تعهدشان در برابر ولایت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم است.

معنای دقیق «مولا»

بکار گرفتن کلمه «مولا» برای آن است که هیچ لفظی از قبیل «امامت»، «خلافت»، «وصایت» و امثال اینها، نمی تواند حامل معنای دقیقی باشد که این واژه افاده می کند. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نمی خواهد فقط امامت یا خلافت یا وصایت حضرت را بیان کند؛ بلکه می خواهد اولی به نفس بودن و صاحب اختیار تام بودن و به عبارت واضح تر «ولایت مطلقه» را که به معنای نیابت تام از طرف پروردگار است بیان کند، و هیچ لفظی گویاتر از «مولا» برای رساندن این منظور پیدا نمی شود.

تأکید امامان بر حفظ حدیث غدیر

امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا علیهماالسلام ـ که رکن غدیر بودند ـ و نیز ائمه علیهم السلام ، یکی پس از دیگری، تأکید خاصی بر حفظ این حدیث داشتند، و همه ایشان بارها در مقابل دوست و دشمن بدان استدلال می فرمودند، و در آن وضعیت خاص می بینیم امام باقر علیه السلام متن کامل خطبه غدیر را برای اصحابشان نقل فرموده اند.

وظیفه ما در برابر میراث جاودانه غدیر

آن گاه که دستان مبارک صاحب غدیر را از فراسوی قرن ها می فشاریم، نگاه عمیق چشمانش به ما چه می گوید؟

فداییان چهارده قرن گذشته غدیر، که این کاروان 1400 ساله را از گذرگاههای پر خطر عبور داده اند، از سپردن میراث جاودانه غدیر به دست ما چه انتظاری داشتند؟ نسل های کنونی غدیر که آن را در اعماق وجود خود می یابند، سخن دلشان چیست؟ فرزندان آینده غدیر که وارثان این گنج عظیم خواهند بود، چه خواسته هایی خواهند داشت که باید امروز به دست ما انجام شود؟ آری، همه یک صدا می گویند غدیر را تنها نگذارید و حقیقت غدیر را به گوش جهانیان برسانید که رستگاری عالمیان در غدیر است.

گزارش دقیق و کاملی از واقعه غدیر

ارائه اصل هر واقعه برای مغزهایی که قدرت تفکر دارند بسیاری از جوانب امر را بدون نیاز به هیچ کمک فکری روشن می کند و نیازی به تفسیر آن با گرایش های خاص نیست. باید به جای گفتن صِرف جمله «مَنْ کُنْتُ مَولاهُ فَعَلِیٌ مَولاهُ»، صورت کاملی از این ماجرای عظیم سه روزه عرضه شود، تا قدرت فکر به طور طبیعی نتایج آن را به دست آورد.

اهمیت غدیر

شاید نقطه آغاز کنجکاوی درباره غدیر این باشد که چرا غدیر در بین وقایع اسلام برجستگی پیدا کرده و هم در مباحث اعتقادی و هم در مباحث تاریخی جایگاه ویژه ای یافته است. بیان این مطلب در واقع نشان دادن عیار غدیر در محک تجربه های اعتقادی و تاریخی است.

چقدر توانسته ایم با غدیر باشیم؟

آنچه برای مردم امروز مطرح است خط اتصالی است که بتواند آنان را به چهارده قرن پیش متصل کند و وظایف قلبی و اعتقادی و عملی آنان را درباره غدیر به آنها بشناساند. نسل امروز می پرسد: آیا برای غدیر جایی که در زندگی ما باید پر کند در نظر گرفته ایم؟ آیا می توانیم ادعا کنیم که اگر در بیابان غدیر بودیم سخن حضرت را به خوبی درک می کردیم و کمر همت به عمل کردن بدان می بستیم؟

غدیر یعنی تسلیم

از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم پرسیدند: این ولایت که شما در آن از خود ما بر ما مقدم هستید، چیست؟ فرمود: «گوش جان سپردن و اطاعت در همه موارد؛ آنچه دوست بدارید و آنچه شما را خوش نیاید».

هدف از غدیر

از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم پرسیدند: مقصود شما در روز غدیر از جمله «مَنْ کُنْتُ مَولاهْ فَعَلِیٌ مَوْلاهُ»؟ چه بود؟ حضرت فرمود: خدا صاحب اختیار من و به من از خودم سزاوارتر است، و در برابر دستور او مرا امری نیست. من نیز صاحب اختیار مؤمنینم و نسبت به آنان از خودشان سزاوارترم و در برابر من آنان را امری نیست. هرکس من صاحب اختیار اویم و نسبت به او از خودش سزاوارترم علی بن ابی طالب صاحب اختیار اوست و نسبت به او از خودش سزاوارتر است و در برابر او برایش امری نیست.

همانندی ولایت علی علیه السلام و ولایت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم

سلمان در غدیر خم از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم پرسید: ولایت علی همانند کدام ولایت است؟ حضرت فرمود: ولایت او همچون ولایت من است. هر که من نسبت به او از خودش بیشتر اختیار دارم، علی هم نسبت به او از خودش صاحب اختیارتر است. دیگری پرسید: منظور از ولایت علی علیه السلام چیست؟ فرمود: هر کس که من پیامبر او بوده ام، علی امیر اوست.

غدیر یعنی امامت

از امام زین العابدین علیه السلام پرسیدند: معنای کلام پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم چیست که فرمود: «مَنْ کُنْتُ مَولاهْ فَعَلِیٌ مَوْلاهُ»؟ فرمود: «به مردم خبر داد که علی علیه السلام امام بعد از اوست».

ولایت همه خلایق با ماست

در ایامی که حضرت موسی بن جعفر علیه السلام در زندان بودند، روزی هارون حضرت را احضار کرد و مسائلی سؤال کرد که از جمله آنها ولایت اهل بیت علیه السلام بر مردم بود. حضرت فرمود: ما می گوییم ولایت همه خلایق با ماست ... و ما این را از کلام پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در غدیرخم برداشت کرده ایم که فرمود: «مَنْ کُنْتُ مَولاهْ فَعَلِیٌ مَوْلاهْ».

قرآن موافق با غدیر، غدیر موافق با قرآن

اهل اهواز خدمت امام هادی علیه السلام نامه ای نوشتند و طی آن سؤالاتی مطرح کردند. حضرت در جواب آنان فرمودند:

صحیح ترین خبری که اثبات آن از طریق قرآن شناخته شده حدیث ثقلین است که نقل آن از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم مورد اتفاق است. خداوند در قرآن می فرمایند: «اِنَّما وَلِیُّکُمُ اللّه ُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنَوُا ...»، و روایات متفق است که این آیه درباره امیرالمؤمنین علیه السلام است که انگشتر خود را در حال رکوع صدقه داد و خدا از این عمل او قدردانی فرمود و این آیه را درباره اش نازل نمود.

بعد می بینیم که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم او را از اصحابش جدا کرد و این عبارت را فرمود: «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهْ فَعَلِیُ مَوْلاهْ، اَللّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ». از این ارتباط می فهمیم که قرآن بر درستی این اخبار و حقانیت این شواهد گواهی می دهد. لذا امت باید بدان اقرار کنند؛ چرا که با قرآن موافق اند و قرآن نیز با آنها موافق است.

غدیر، معرف حزب اللّه

حسن بن ظریف می گوید: به امام عسکری علیه السلام نامه ای نوشتم و سؤال کردم: معنای قول پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به امیرالمؤمنین علیه السلام چیست که فرمود: «مَن کُنتُ مَوْلاهْ فَهذا عَلیٌ مَوْلاهْ»؟

امام عسکری علیه السلام فرمود: «مقصود حضرت آن بود که او را علامتی قرار دهد که هنگام اختلاف، حزب خداوند با آن شناخته شود».

بیان معنای مولا در خطبه غدیر

اگر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در غدیر بیش از یک ساعت برای تبیین معنای مولا سخنرانی کرده، آیا باز هم برای فهمیدن معنای مولا باید به لغت نامه ها مراجعه کنیم و کلام آن حضرت را کنار بگذاریم؟!

اگر در سراسر خطبه غدیر دقت کنیم خواهیم دید که اکثر مطالب آن تفسیر و توضیحی برای روشن کردن کامل معنای مولا و مصداق آن، و ارزش الهی ولایت اهل بیت علیهم السلام در اجتماع و ارتباط آن با توحید و نبوت و وحی است.

بنابراین در حالی که خود پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم مقصود از مولا را روشن کرده، و همه حاضران در غدیر ـ که شاعر بزرگ عرب حَسّان هم در میان آنان بوده ـ معنای صاحب اختیاری را از آن فهمیدند و بر سر همین بیعت کردند، برای فهمیدن منظورِ آن حضرت نیازی به لغت ها و لغت نامه ها و معانی عرفی کلمه نیست؛ چه آنها با تفسیر خودِ حضرت مطابق باشد و چه نباشد.

کلمه مولا و اوضاع حساس

در آن وضعیت حساسِ زمانی و مکانی که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم مردم را جمع کرد و آن همه درباره ولایت و مولا توضیح داد، اگر باز هم معنای مورد نظر خدا ورسول برای کسی روشن نشده باشد، کدام لغت نامه خواهد توانست معنای آن را تبیین کند؟ مسلم است که مقصد اصلی از اجتماع و سخنرانی غدیر بیان مسئله ولایت بوده، و این در حالی بیان شده که مردم اجمالاً مطالبی در این باره از خود آن حضرت شنیده بودند. با توجه به این نکات معلوم است که اجتماع عظیم غدیر برای رفع هرگونه ابهام باقی مانده در مسئله ولایت و معنای مولا است.

بنابراین بسیار روشن خواهد بود که در چنان جمعی و در آن اوضاع حساس، درباره مولا مطالبی گفته می شود که نه تنها موضوع را روشن کند، بلکه ابهامات را نیز رفع نماید و احتیاج به کتاب های لغت و امثال آن برای رفع ابهام نیست؛ به طوری که هر عاقلی قضاوت می کند که با آن اجتماع، ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام به طور کامل واضح شده و بعد از آن هیچ نیازی به تبیین مسئله نیست.

ولایت علی علیه السلام

اگر معنای ولایت خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم روشن است، باید معنای ولایت علی هم روشن باشد. در آغاز خطبه، پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم «اولی بنفس بودن» خداوند و بعد خود را مطرح کردند و سپس همان کلمه را درباره امیرالمؤمنین علیه السلام به کار بردند. این در حالی است که معنای ولایت مطلقه آن حضرت بر کسی پوشیده نیست و همان ولایت عینا برای امیرالمؤمنین علیه السلام ثابت می شود.

پرونده غدیر

پرونده غدیر هرگز بسته نمی شود تا روز قیامت که در پیشگاه محمد و علی علیهماالسلام باز شود و همه درباره آن، مورد سؤال قرار گیرند. برگ های این پرونده شامل رویارویی های طرفداران غدیر با مخالفان آن، مناظرات و اتمام حجت های غدیر، اقرارهای دشمنان درباره آن، بحث های علمی غدیر، میراث مکتوب غدیر، شعر و ادبیات غدیر و یادبودهای غدیر است.

تاریخچه هزار و چهارده ساله غدیر

برگ برگ پرونده غدیر شامل واقعه ای است که چهارده قرن پیش در وادی غدیر به وقوع پیوست و تا امروز ادامه پیدا کرد. لذا قبل از هر سخنی باید مراسم سه روزه غدیر شناخته شود تا بدانیم تاریخچه 1400 ساله کدام واقعه تاریخی را ورق می زنیم.

غدیر یعنی معرفتِ کامل به جانشینان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم

پس از سه روز مراسم پرشور غدیر پایان یافت، و آن روزها به نام «اَیّامُ الوِلایةَ» در صفحات تاریخ نقش بست. مردم پس از وداع با پیامبرشان و معرفتِ کامل به جانشینان آن حضرت، راهی شهر و دیار خود شدند. خبرِ واقعه غدیر در شهرها منتشر شد و به سرعت پخش گردید و خداوند بدین گونه حجتش را بر همه مردم تمام کرد.

تبلیغ غدیر به دست صاحبان آن

صاحب غدیر امیرالمؤمنین علیه السلام ، برای اتمام حجت و برای آن که نسل های آینده راه خود را بیابند، در اجتماعات مختلف مردم و در مناسبت ها و فرصت های گوناگون، حتی در بحبوحه جنگ های جمل و صفین، مسئله غدیر را مطرح می ساخت و درباره آن از شاهدان عینی اقرار می گرفت. فاطمه زهرا علیهاالسلام در عمر کم تر از سه ماهه خود پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بارها جریان غدیر را برای مردم یادآور شد و تعجب خود را از آن جوّ ظلمانی اعلام فرمود. ائمه علیهم السلام نیز از هر فرصت مناسبی برای تبلیغ پیام غدیر استفاده کرده، آن را برای مردم بیان می کردند؛ تا آن جا که امام باقر علیه السلام متن کامل خطبه غدیر را برای مردم بازگو فرمود و امام رضا علیه السلام مناظراتی در این باره برقرار کرد. از سوی دیگر اصحاب ائمه علیهم السلام حاملان پیام غدیر بودند، و در حضور امامان علیهم السلام اقدام به حفظ و نشر غدیر می کردند.

سرفرازی غدیر در پی شهادت امام حسین علیه السلام

با شهادت امام حسین علیه السلام برای بار دوم آوازه غدیر تا دورترین نقاط دنیا رفت و مردم جهان سرفرازی غدیر را شاهد شدند. آن گاه همه به خوبی دریافتند که غدیر هنوز زنده است و هر روز زنده تر می شود. غدیر در انتظار نسل هایی است که چون جانان گمشده با آغوش باز آن را پذیرا خواهند شد و با پای دل در صحرای غدیر حضور می یابند و با صاحب غدیر بیعت می کنند.

ائمه علیهم السلام ، معنای حضور غدیر

تا روزی که امیرالمؤمنین علیه السلام در قید حیات بودند به عنوان کسی که در غدیر بر فراز دستان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم قرار گرفت. اینک شخصا در برابر دیدگان مردم است، معرّف عینی غدیر بودند و حضور آن حضرت به معنای حضور غدیر بود. پس از شهادت آن حضرت، ائمه علیهم السلام از یک سو صاحبان غدیر بودند که در غدیر برای ایشان نیز بیعت گرفته شده بود، و از سوی دیگر بعنوان مدافعان و حافظان غدیر در برابر دشمنان آن بودند. تبیین ها و استدلال ها و احتجاجات ائمه علیهم السلام ، سنگر غدیر را برای آینده ای که تا امروز چهارده قرن از آن گذشته، محکم می ساخت و دوستان غدیر را از اسرار عمیق آن آگاه می کرد.

غدیر در سینه ها

در طول قرن اول هجری که تدوین معارف اسلام ممنوعیت رسمی داشت و اگر هم کتابی نوشته می شد مخفیانه بود یا اگر نوشته ای مجوز پیدا می کرد درباره فرهنگ اهل بیت علیهم السلام نبود ـ در چنان جوّی بهترین کتاب برای غدیر ـ سینه های امین و حافظه های قوی افراد بود که به خوبی توانست این راه صد ساله را بپیماید و این ودیعه آل محمد علیهم السلام را در خود حفظ کند.

بیش از 120 نفر از صحابه و عده بسیاری از تابعین، واقعه غدیر را در محافل بیان می کردند و آن را به نسل های بعد از خود انتقال می دادند. به طوری که زید بن اَرْقَم و حُذَیْفَةِ بنِ یَمان متن کامل خطبه غدیر را که بیش از یک ساعت به طول می انجامید، حفظ و برای مردم بازگو می کرده اند.

غدیر، فراتر از زمان و مکان

گذر زمان غدیر را هر روز بسیار فراتر از آنچه به نظر دیگران می آمد پیش برد، و از آن سوی مرزهای اسلام نیز عاشقانی را به خود جذب کرد و کشتی نجاتی برای جویندگان صراط مستقیم در دریای متلاطم فتنه ها شد.

سندیت دائم غدیر

غدیر اتمام حجتی از سوی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بر مسلمانان بود. پس از آن در فاصله هفتاد روزه ای که تا رحلت ایشان باقی بود نیز چند بار آن حضرت بوسیله غدیر اتمام حجت کردند و با این اقدامات سندیت دائم غدیر را برای آینده مسلمانان تثبیت فرمودند.

غدیر خم برای همه کافی است

عده ای نزد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آمدند و از آن حضرت نشانه ای طلب کردند. حضرت فرمود: آیا روز غدیر خم برای شما کافی نبود؟``.

معرفی عید غدیر به نسل های آینده

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم درباره روز غدیر خم فرمود: «روز غدیر خم بهترین اعیاد امت من است، و آن همان روزی است که خداوند به من دستور داد برادرم علی بن ابی طالب را برای امتم منصوب کنم ... قسم به خدایی که مرا به پیامبری مبعوث کرد و بر همه خلایق برگزید، من علی را در زمین منصوب نکردم، مگر بعد از آن که خداوند او را در آسمان ها معرفی کرد و ولایت او را بر ملائکه واجب نمود».

ولایت الهی

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: اساس ولایت من ولایت الهی است، و عداوت با من برابر با دشمنی خداست. خداوند در آن روز این آیه را نازل کرد که «اَلْیَوْمُ اَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ اَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الاِسْلامَ دی